Çeviklik ve Yön Değiştirmeyi Anlamak

Çeviklik, birçok spor branşının temelini oluşturan önemli fitness bileşenlerinden biridir. Genel tanımıyla, bir uyarana yanıt olarak hızlı bir şekilde tüm vücudun yönünün değiştirilmesiyle tanımlanmaktadır.

Bununla birlikte, çevikliğin genel literatürde kullanımıyla alakalı son yıllarda bazı tanım değişiklikleri gerçekleştirilmiştir. Son yıllarda araştırmacılar çevikliğin tanımıyla ilgili algısal ve karar vermeyle birlikte, yön değiştirme hızıyla alakalı literatüre yeni eklemelerde bulunmuşlardır.

Bu eklemelerle sonunda çevikliğin algısal ve karar verme yetileriyle bağlantılı tanımı, bir uyarana yanıt olarak hızlı bir biçimde hız veya yön değişikliğiyle tanımlanırken, çevikliğin yön değiştirme ile ilgili alt kategorisi, önceden planlanmış olarak gerçekleşen eyleme tüm vücudun hızlı bir biçimde yer değişimiyle belirtilmiştir.

ÇEVİKLİK VE YÖN DEĞİŞTİRME

Yaygın bir biçimde çeviklik ve yön değiştirme kavramları genellikle karıştırılmakta veya birbirinin yerine kullanılmaktadır.

İlk tanımdan da rahatlıkla anlaşılacağı üzere, çeviklik vücudun bir uyarana karşı cevap vermesi yeteneğidir, bunun anlamı, katılması ve reaksiyona girmesi gereken herhangi bir dış değişkene karşılık gelir. En basit örnek, futbol maçlarındaki rakibin veya topun durumuna göre anlık olarak yapılan eylem değişiklikleridir. Burada kişiye gösterilmiş bir protokol yoktur, kişi pozisyona, topa veya rakibe göre değişim sağlayarak uyarana yanıt vermektedir.

Diğer taraftan yön değiştirme sırasında eylem bazında değişiklik olmamakla birlikte, uyaran kişi tarafından önceden bilinmektedir. Bunun basit örneği, çeviklik testi olarak bilinen ancak aslında yön değiştirme testi olan “5-10-5” testidir. Bu test başlangıcında kişi testin nasıl başlayacağını, nerede yön değiştireceğini ve nerede testin son bulacağını bilir, bu nedenle algısal süreçler, karar verme becerisi yön değiştirme eylemlerinde aktif değildir.

SONUÇ

Yön değiştirme eylemleri çevikliğin aksine bir kapalı beceri örneğidir. Kapalı beceri eylemlerde kişi yapması gerekeni bilir ve bu bilinene göre hareket eder.  Ancak çeviklikte ise, yapılacak eylem belirsizdir, kişiye veya eyleme göre anlık olarak gerçekleşir, aradaki temel fark budur.

KAYNAKLAR

Gil, S. M., Gil, J., Ruiz, F., Irazusta, A., & Irazusta, J. (2007). Physiological and anthropometric characteristics of young soccer players according to their playing position: relevance for the selection process. The Journal of Strength & Conditioning Research, 21(2), 438-445.

Young, W. B., Dawson, B., & Henry, G. J. (2015). Agility and change-of-direction speed are independent skills: Implications for training for agility in invasion sports. International Journal of Sports Science & Coaching, 10(1), 159-169.

Young, W., Rayner, R., & Talpey, S. (2021). It’s Time to Change Direction on Agility Research: a Call to Action. Sports Medicine-Open, 7(1), 1-5.

Sheppard, J. M., Dawes, J. J., Jeffreys, I., Spiteri, T., & Nimphius, S. (2014). Broadening the view of agility: A scientific review of the literature.